Dziś chciałbym Was zabrać na spacer po lesie, ale takim naprawdę niezwykłym – omszałym, wiecznie zielonym lesie. Klasyfikowany jest jako wilgotny las strefy umiarkowanej oraz mglisty las. Nazywa się go lasem wawrzynolistnym lub laurowym, a jego nazwa w języku hiszpańskim brzmi laurisilva (pięknie, prawda?). Lasy tego typu występują na bardzo ograniczonych obszarach naszej planety – jedynie na kilku wyspach Oceanu Atlantyckiego tj. Wyspy Kanaryjskie, Azory czy Madera, oraz niewielkie skrawki znajdziemy w kontynentalnej Hiszpanii czy w Maroku.
Dlaczego o nich piszę? Bo w ostatnich czasach Wyspy Kanaryjskie czy Madera stały się bardzo popularną destynacją wyjazdową wśród Polaków. Możliwe, że ktoś dzięki tym treściom złapie odrobię inspiracji. Na końcu artykułu pozostawię listę najciekawszych szlaków oraz destynacji z których można się wyprawić w celu poznania tych lasów wszystkimi zmysłami. Dotyczyć one będą jedynie TENERYFY, ponieważ tylko na tej wyspie, spośród wybranych, byłem jak dotąd!
WSTĘP! ZASKOCZENIE …
Kilka dni temu wróciłem z Teneryfy – jednej z Wysp Kanaryjskich. Nie plażowałem, nie leniuchowałem, wręcz przeciwnie – chciałem poznać przyrodę tego miejsca. Z początku myślałem, że to liczący niespełna 4 kilometry wysokości ponad poziom morza wulkan Teide. zrobi na mnie największe wrażenie. Byłem na nim, owszem, jest piękny, ale … inny „element” Przyrody zrobił na mnie większe wrażenie! To właśnie te lasy zdominowały mój umysł i to do nich będę tęsknił najbardziej. Są niesamowite! Ale z pewnością odkryjecie tą niezwykłość przeglądając zamieszczoną galerię. Jest w niej ponad 100 fotografii.
Endemiczny wilczomlecz w Górach Teno, w tle wulkan Teide
GENEZA
Makaronezyjskie lasy wawrzynolistne – to jeszcze inna, oficjalne nazwa tego zbiorowiska roślinnego. Makaronezja to nazwa traktująca zbiorczo Wyspy Kanaryjskie, Azory oraz Maderę znajdujące się na Oceanie Atlantyckim.
Swoje istnienie zawdzięczają ciepłym, północno-wschodnim wiatrom – pasatom! Dlatego też to przeważnie północne partie wspomnianych wysp są nimi porośnięte, a południowe są zdecydowanie bardziej suche i tam występują już zupełnie inne formacje roślinne. Pasaty powoduję, że przez 2/3 roku nad górami północnych wybrzeży wysp zalegają chmury – stąd też nazwa „las mglisty”. Cechują się podwyższoną ilością opadów względem innych partii wysp, a dodatkowo na ich wilgotny charakter mają wpływ tzw opady z mgły. Mgła, która spowija stroma Gór Anaga oraz w mniejszym stopniu Gór Teno utrzymuje wilgotny mikroklimat i chroni przed nadmiernym odparowywaniem. Ogranicza też dostęp palącego Słońca, które na tych szerokościach geograficznych jest jest bardzo agresywne (stąd tyle plaży na wyspach).
Panuje w nich aura tajemniczości – lekki półmrok. Pięknie pachną i są niezwykle ciche przez to, że w większości porastają górskie tereny oddalone od cywilizacji. Co prawda, przez Góry Anaga, prowadzą drogi asfaltowe przecinające ten typ lasu (droga tam wyglądają jak korytarze), ale to stosunkowo niewielka skala zurbanizowania tych terenów. Od świtu do zmierzchu głośne są w nich za to liczne ptaszęta. Mimo upałów na zewnątrz, w lasach panuje przyjemny, orzeźwiający chłód. Wawrzyny (głównie wawrzyn kanaryjski) mocno obrośnięte są epifitami m.in. mchami i porostami. Rośnie tu również sporo lian. To wszystko składa się na ich wyjątkowość, chociaż żeby ją poczuć – trzeba samemu wejść do takiego lasu.
GDZIE JE MOŻNA ZOBACZYĆ?
Oprócz Teneryfy na której ostało się około 6 tysięcy hektarów tego typu lasu, można jeszcze spotkać na wyspie La Gomera gdzie do dziś przetrwało około 2 tysiące hektarów (chroni je Park Narodowy Garajonay wpisany na listę UNESCO). Oprócz nich również niewielkie obszary leśne znajdziemy na wyspach El Hierro, La Palma czy na Gran Canarii (tu przetrwał do dziś niecały 1% z powierzchni jaką pierwotnie zajmowały). Największe obszary zajmują jednak na Maderze gdzie porastają 16% wyspy – prawie 15 tysięcy hektarów. Ale jak widać, podobnie jak wszystkie lasy wilgotne tego świata – kurczą się. Obok pozyskiwania nowych terenów pod uprawy również i rozwój bazy turystycznej wpływa na ten stan rzeczy.
DWA PASMA GÓRSKIE …
Na Teneryfie lasy te występują głównie w dwóch pasmach górskich na północny wyspy – Anaga oraz Teno, z tym, że największe obszary tych lasów spotkamy w pierwszym z wymienionych pasm. Fragmenty lasów wawrzynolistnych zachowały się jeszcze w okolicach miejscowości Güímar na południowym wybrzeży wyspy.
Poniższa mapa przedstawia (kolor zielony) obszary występowania lasów wawrzynolistnych na Teneryfie. Kolorem pomarańczowym zaznaczone formację leśną określaną fayal-brezal, która również jest typem lasy wilgotnego. Występuje ona w miejscach, które kiedyś porastał las wawrzynolistny, ale przed nadmierną eksploatację został wytrzebiony. Fayal-brezal jest zatem reliktem lasów wawrzynolistnych. Dla przeciętnego człowieka odróżnienie tych dwóch typów lasów wilgotnych jest dość trudne. Zdjęcia załączone do tego artykułu przedstawiają obie formacje roślinne o których mowa.
Obszary wokół wulkanu Teide są zbyt oddalone od wybrzeża i wpływu pasatów przez co są suche i pozbawione takiego luksusu – posiadają inne atuty.
ENDEMITY
Czyli organizmy występujące tylko na określonym, najczęściej niewielkim powierzchniowo obszarze – stanowią znaczny udział w składzie gatunkowym lasów wawrzynolistnych. Spotkać tu ich można setki endemicznych gatunków, a bioróżnorodność tych ekosystemów leśnych jest większa niż jakichkolwiek spotykanych w Europie (niestety, nasze, rodzime lasy na tle innych są dość ubogie). Można tu wymienić m. in. wszędobylski, pnący dzwonek kanaryjski (Canarina canariensis),
… wielkie wilczomlecze z gatunku Euphorbia atropurpurea …
… czy naparstnicę kanaryjską (Isoplexis canariensisanariensis).
NA ŁĄKACH POD LASEM …
Poniżej lasów wawrzynolistnych lub na obszarach gdzie pierwotnie się one znajdowały występują intensywnie zielone i mocno ukwiecone łąki. To właśnie ich zapach będzie najsilniejszym doznaniem zmysłowym jaki przeżyłem na tej wyspie. Fruwają tu motyle w dziesiątkach gatunków, niektóre te spotykane również i u nas w Polsce (przedstawiciele modraszkowatych, bielinkowatych czy rusałkowatych) ale również słynne monarchy znane z filmów przyrodniczych o wielkich migracjach.
Poniżej zamieszczam galerię tych łąk – są one mocno powiązane z lasami wawrzynolistnymi. Oprócz nich zamieszczone zostały zdjęcia przedstawiające krajobrazy przejściowe pomiędzy lasami wilgotnymi a łąkami.
INFORMACJE PRAKTYCZNE! SZLAKI I DESTYNACJE NA TENERYFIE
Największym obszarowo i najcenniejszym pod względem zachowania lasów wawrzynolistnych na Teneryfie jest północno-wschodni kraniec wyspy – Góry Anaga. Ale całe pasmo nie jest nim porośnięte, również i tutaj widać, że wpływ pasatów na południowe zbocza jest zbyt mały by mógł się tam wykształcić ten rodzaj ekosystemu.
oznorCOBR
Jest kilka miejscowości w Górach Anaga, skąd każdy treking w teren będzie prowadził przez wilgotne lasy, a na terenach położonych niżej przez niezwykle zielone łąki. Z miejscowości położonych w sercu gór wymienić trzeba Afur, Las Carboneras, Taborno, Chinamada, Roque Negro, Chamorga czy Lomo de las Bodegas. Bliżej wybrzeża, ale wciąż w świetnej lokalizacji wypadowej w góry, położone są takie miejscowości jak Taganana, Benijo czy Almaciga – tu spotykają się góry z oceanem, więc można w ciągu dnia wędrować po górach, a wieczorem wykąpać się w oceanie. Na obrzeżach lasów wilgotnych (lub oddalone o kilka kilometrów), ale również warte wymienienia są z kolei takie miejscowości jak Las Mercedes czy Punta del Hidalgo.
Co do najbardziej widokowych tras, mogę kilka polecić. Przejście każdej z nich to wielka porcja kontaktu z piękną Naturą odbieraną przez cały sekstet zmysłów. Chyba największe wrażenie zrobił na mnie odcinek pomiędzy miejscowościami Taborno i Afur. Do Afur można również dotrzeć z Taganany (w jedną stronę przez góry, ale żeby wykonać pętlę można wrócić bliżej oceanu). Piękna trasa wiedzie z Punta del Hidalgo do Chamorgi i dalej do Las Carboneras. W tym obszarze każdy szlak jest piękny i warto spaceru po nim. Piekne trasy są również bardziej na wschód z Benijo do latarni morskiej Punta de Anaga czy do miejscowości Chamorga.
Trasy te w większości są wymagające – trzeba wejść na grzbiet z miejscowości leżących na zboczach. Na kilku kilometrach trzeba często pokonać po 400-600 metrów przewyższenia. Ale warto! Pamiętajcie aby brać ze sobą odpowiednią ilość płynów – co prawda w górach czasami znajdziecie kraniki z wodą i źródła, ale w okresie najwyższych temperatur może z nich jedynie „kapać” lub wody nie być wcale.
W górach Teno również można zobaczyć spore obszary porośnięte lasami wilgotnymi. To w tym pasmie znajduje się najefektowaniej położona miejscowość na całej wyspie, popularna Masca.
Część szlaków obejmuje odcinku poprowadzone wręcz graniami, częściej szerszymi skalnymi grżędami, lub wspinające się po skalnych półkach. Z pewnością warto wejść na najlepszy punkt widokowy po tej stronie wyspy i zarazem 2. najwyższy szczyt tego pasma – Risco Verde. Miasteczko Masca jest z niego ledwo dostrzegalne przez zalegające w dolinach mgły. Ale nie zawsze tak jest, często trafia się również pogoda bez chmur.
NIEŚPLIK
Jednym z najprzyjemniejszych doznać jakie przywieźć można z Teneryfy (jeśli się jest autorem tego tekstu :p) jest skosztowanie owoców nieśplika japońskiego (zwanego również kosmatką japońską, miszpelnikiem lub nispero). Chociaż gatunek ten typowy dla południowo-wschdonich Chin to za sprawą człowieka trafiło również w inne regiony świata. Zaobserwowałem kilka drzew tego krewnego naszych jabłoni (z rodziny różowawych) na obrzeżach miejscowości górskich, w sadach lub kilka zdziczałych drzew pod lasem. Owoce te są niesamowicie zdrowe a dodatkowo niesamowicie smaczne! Mają bardzo oryginalny smak, który ciężko porównać do innych owoców – trzeba samemu spróbować.
PS. Wilgotne lasy deszczowe to też świetne miejsce by się ukryć przed upałami! Warto tak rozplanować dni by godziny południowe spędzić w przyjemnym i chłodnym cieniu, a dopiero później wyjść na tereny z mocną ekspozycją na Słońce. Różnica może wynosić nawet kilkanaście stopni.
