O tym, że Sudety to góry niezwykłe pod względem geologicznym wie chyba każdy ich mieszkaniec. Można tu spotkać setki różnych rodzajów skał i równie wiele minerałów. Takie minerały jak kryształy górskie, ametysty, fluoryty czy agaty z pewnością znacie i nie raz się Wam te określenia obiły o uszy. Inaczej może być natomiast z tytułowymi porfirami cebulowymi, które chociaż minerałami nie są tylko skałą o niezwykłej formie, to również potrafią zachwycić. Ruszamy w Góry Kamienne, w rzadko odwiedzane przez turystów Góry Krucze.
GÓRY KRUCZE
To pasmo górskie wchodzące w skład Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych. Przebiega przez nie granica państwa, Na mapie poniżej zaznaczyłem przybliżony przebieg tego pasma. Jeśli miałbym wskazać najbardziej rozpoznawalne miejsce w Górach Kruczych to byłby to Rezerwat przyrody „Kruczy Kamień” zlokalizowany na zboczach Kruczej Skały.
Pisałem o tym pasmie już wielokrotnie a materiały te możecie przeczytać tutaj:
https://wyszedlzdomu.pl/zapomniany-punkt-widokowy-w-gorach-kruczych/
Cysterski kamień graniczny w Kruczej Dolinie. Skąd się wziął w tym miejscu?
Grań Gór Kruczych czyli o pewnym skalnym grzebieniu w Górach Kamiennych
RIOLIT
Jeszcze w niedalekiej przeszłości nazywany był porfirem, ale nazwa ta była nieprecyzyjna i obecnie ten rodzaj skał (który buduje większą część Gór Kamiennych) określa się riolitem. To wylewna skała wulkaniczna. W Górach Kruczych występuje w różnych formach m.in. masywnej czy w laminowanej. Czasami zdarza się, że erodująca skała riolitowa rozpada się w kostkę (szachownicę).
Zazwyczaj skała to wygląda następująco – jest jednolita i nie widać na jej powierzchni wzorów.
Natomiast są miejsca w których skała ta prezentuje się tak 🙂 To właśnie ten fenomen o któremu jest poświęcony ten wpis 🙂
Widać tu mnóstwo „rysunków”, często o koncentrycznym układzie.
PORFIR CEBULOWY
Określenie to było używane już przez niemieckich naukowców przed wojną, którzy badali te tereny pod kątem geologicznym. To oni stworzyli te pojęcie.
W Górach Kruczych występują one w kilku miejscach. Jedno w okolicach Lubawki, kilka w głębi pasma. Charakterystyczne kawałki skały z rysunkami można spotkać na ścieżce lub w zaroślach. Mało jednak kto zwraca uwagę na piękne „rysunki” jakie na nich widnieją.
Cebulowy bo nawiązuje do budowy cebuli. Kolejne warstwy często koliście, co może kojarzyć się z wymienionym warzywem.
O porfirach cebulowych nie da się znaleźć zbyt wielu informacji, jakby nigdzie nie były „notowane”. Ale nie jest to prawdą. Występują w różnych pasmach na całym świecie, ale te z Gór Kruczych są wyjątkowo urokliwe i nazwa ta była w przeszłości stosowana tylko względem tych pochodząc z Sudetów Środkowych.
SKĄD TAKA FORMA?
Pani geolog Roksana Knapik (https://rocksi.pl/) odpowiada na to pytanie następujące. Otóż za powstawanie smug w skale macierzystej odpowiadają tlenki żelaza, natomiast za ich koncentryczny układ zjawisko chemiczne nazywane pierścieniami Lieseganga. Wstęgowe odmiany chalcedonu, znane przez wszystkich miłośników minerałów, nazywane agatami również powstają pod wpływem tego samego zjawiska. Podobnie jest również np. z malachitami. Zjawisko to jest uniwersalne dla świata przyrody. Ciężko dokładnie wyjaśnić jak przebiega proces ich powstawania bo to dość skomplikowane. Ale może jedno zdanie o tym – „powstają w wyniku reakcji wytrącania osadów, prowadzonej w warunkach utrudnionego mieszania reagentów”.
W przypadku naszej skały ja to rozumiem w ten sposób. Podczas procesu krzepnięcia krążyły w skale różne związki chemiczne m.in. związki żelaza czy manganu. Najczęściej przenikały one w głąb skały równomiernie, ale w pewnych obszarach skała jakby była nieprzepuszczalna, była zbyt „zbita” i stanowiła dla związków żelaza barierę. Wzdłuż tej bariery właśnie powstawały cienkie warstwy skoncentrowanych tlenków żelaza. Warstwy tworzyły się jedno po drugiej tworząc te piękne formy 🙂
GALERIA
Jedno z miejsc w którym występują te wyjątkowe formy riolity to grzebień skalny porośnięty mchem.
Na pierwszy rzut oka nie kryje nic ciekawego, ale gdy przyjrzymy się miejscom w których mchu nie ma lub odkryjemy skały spod mchu, ukaże się nam ta niezwykła forma. Tak wyglądają w skale macierzystej.
Układ warstw w każdym przypadku jest inny, występuje tu ogromne zróżnicowanie kształtów i form. Nie wszystkie „rysunki” przypominają cebulę, niektóre przybierają formę wstęg. Niektóry są intensywne a niektóre ledwo widoczne, niektóre warstwy są grube inne bardzo cienkie.
Na jednym ze stanowisk, które znajduje się wyżej w górach wyglądają już nieco odmiennie, jakby z domieszką jakichś związków, które pokolorowały riolit na kolor szary (może nawet lekko niebieskawy). Ale w dalszym ciągu przeważają tu koncentryczne „cebulowe’ smugi 🙂
NAGRANIE
