Szczeliny wiatrowe to unikatowe formy geologiczne, które w Polsce występują najprawdopodobniej tylko w Sudetach Środkowych! W przeszłości stanowiły znaczną atrakcję turystyczną, obecnie są nieco pomijane. Czesi, określają je „wulkanami”. To oddychające góry! Przypatrzmy się im bliżej i spróbujmy zrozumieć ich fenomen.
SPIS TREŚCI:
1. GÓRY KAMIENNE
2. SZCZELINY WIATROWE
3. SZCZELINY WIATROWE NA LESISTEJ WIELKIEJ
4. SZCZELINA WIATROWA NA LESISTEJ MAŁEJ
5. INNE SZCZELINY
6. POMNIK PRZYRODY
7. PODSUMOWANIE
1. GÓRY KAMIENNE
To pasmo górskie w Sudetach Środkowych. Otaczają je takie miejscowości jak Lubawka, Kamienna Góra, Wałbrzych, Głuszyca, Mieroszów oraz czeskie Bernartice i Broumov (część pasma znajduje się po czeskiej stronie granicy). Na wschodzie podchodzą prawie pod Nową Rudę. Dzielą się na kilka części – Góry Krucze, Góry Suche, Czarny Las oraz Masyw Dzikowca i Lesistej Wielkiej nazywany również Pasmem Lesistej. Dziś wybierzemy się do tego ostatniego z wymienionych mikroregionów.
Na Lesistą Wielką można dostać się od Unisławia Śląskiego lub ze wsi Grzędy. Można również skorzystać z innych opcji wejścia np. z Kowalowej lub wędrując niebieskim szlakiem z Dzikowca przez Sokółkę i Stachoń.
2. SZCZELINY WIATROWE
Zacznijmy od tego, że te osobliwe formy (struktury) geologiczne występują w Polsce tylko tutaj i już nigdzie indziej. Namierzyłem takie formy również w północnych Czechach i Słowacji. Ale śmiało można powiedzieć, że to rzadko występujące formy.
Same szczeliny wiatrowe, czyli niewielkie i niezbyt głębokie rozpadliny w górnych partiach szczytów nie robią wielkiego wrażenia. Ale kluczem do fascynacji tymi strukturami jest ich zrozumienie!
Działają dzięki efektowi kominowemu i stabilności termicznej masywów skalnych!
Na ten efektowny fenomen pracują całe góry!
Najlepszym momentem by je podziwiać jest początek zimy, im zimniej tym lepiej. Wtedy ze szczelin skalnych w górnych partiach szczytów wydobywają się kłębki pary wodnej, a towarzyszyć temu może również „buczenie” całego górotworu. O to drugie jednak niełatwo i aby to odczuć na własnych uszach wymagana jest niska temperatura. Para wodna wydobywa się ze szczelin niemal przez całą zimę, chociaż najbardziej intensywnie w jej początkach. Ze względu na te parowanie, które kojarzyć się może z wulkanicznymi fumarolami (wyziewy siarkowe) Czesi określają je mianem „sopka” co oznacza po prostu „wulkan”.
Zimą chłodne powietrze jest zaciągane u podnóża góry, wewnątrz ogrzewane i znacznie cieplejsze wypuszczane na jej szczycie. latem jest odwrotnie – ciepłe powietrze jest wdychane na szczycie a chłodne wypuszczane u podnóża góry.
W wielu miejscach spotkałem się z opisem, że wewnątrz górotworu panuje stała temperatura przez cały rok ale wydaje mi się, że może się ona lekko wahać ponieważ zjawisko te nabiera na sile z początkiem zimy, ale pod jej koniec jest słabsze. Może to oznaczyć, że w trakcie trwania zimy temperatura wewnątrz góry się nieznacznie ochładza i do góry transportowane jest z czasem coraz chłodniejsze powietrze (ale wciąż cieplejsze niż powietrze na zewnątrz góry).
A co z dźwiękiem jakie wydaje góra? jest to bardziej skomplikowana sprawa i na dowody, że tak właśnie jest musicie jeszcze poczekać. obserwowałem szczeliny wiatrowe zimą zarówno 6 jak i 5 lat temu. Wydawało mi się, przy szczelinie nr 2 „coś słyszałem” ale może chciałem coś usłyszeć :p Jakby nie było, było to albo minimalnie słyszalne albo mi się zdawało. Z relacji pochodzących z XIX i początków XX wieku wynika, że ów dźwięki góry były wyraźne i jak ktoś był w odpowiednim miejscu o odpowiedniej porze to już nie było „chyba coś słyszałem” ale miało się pewność, że to góra trzeszczy. Dziś słyszy się głosy, że chyba coś się w górze zmieniło, że może szczeliny zarosły trawami, że działają słabiej i możliwe, że coś w tym jest, ale … wydaje mi się, że trzeba odwiedzić ten szczyt wielokrotnie żeby się przekonać. Obiecuję, że gdy tylko usłyszę „coś” i będę miał pewność, że to góra śpiewa to się ta informacją podzielę 🙂
3. SZCZELINY WIATROWE NA LESISTEJ WIELKIEJ
Ilość szczelin, które buchają zimą ciepłym powietrzem nie jest do końca znana. Ale w co najmniej trzech miejscach ów szczeliny są na tyle wyraźne, że można w nich te zjawisko obserwować. Aby odkryć wszystkie trzeba by schodzić metr po metrze cały masyw w warunkach zimowych i możliwe, że jeszcze jakieś szczeliny się odnajdzie.
Dla uproszczenia sprawy na nagraniach korzystam z określenia „4 szczeliny wiatrowe na Lesistej Wielkiej” chociaż w rzeczywistości ta 4. znajduje się na lesistej Małej, kilkaset metrów na południe.
lokalizację poszczególnych szczelin oznaczyłem na niżej zamieszczonej mapie. Są one oznaczone również na mapach.cz. Oznaczyłem je odpowiednimi numerami zgodnymi z opisem w tym artykule.
Szczelina nr 1
Pierwsza ze szczelin to ta, którą mogliście już widzieć na filmie na facebookowym fanpejdżu. Znajduje się najwyżej i stosunkowo najbliżej szczytu. Prowadzi do niej ścieżka edukacyjna odbijająca od szlaku niebieskiego. Jest jedyną „zagospodarowaną” ze szczelin wiatrowych w tym rejonie – prowadzą do niej znaki kierunkowe oraz został zabezpieczona barierkami co by nikt do niej nie wpadł.
Wpaść do niej by się dało, ale jej głębokość o szerokości takiej w której zmieściłby się człowiek to zaledwie 2-3 metry. Raczej nie jest to niebezpieczne miejsce, chociaż … wypadki chodzą po ludziach :p
Wokół niej, podobnie jak ma to miejsce z innymi szczelinami, nie ma śniegu! Mam nadzieje, że przypatrzeliście się w końcowych fragmentach filmu i dostrzegliście parę wodną. Próba zrobienia zdjęć wnętrza szczeliny niestety nie jest w stanie się udać w zimę gdyż para wodna od razy osiada na obiektywie 9co widać na zdjęciu poniżej) 😉
Szczelina nr 2
Znajduje się niedaleko niebieskiego szlaku prowadzącego z Lesistej Wielkiej w kierunku szczytu Stachoń. Żeby ją jednak podejrzeć, trzeba opuścić szlak o około 50 metrów. Jej przebieg jest dość nieregularny, znajduje się w trudniejszym terenie (bardziej strome zbocza) i dodatkowo zwalił się na nią ostatnio spory świerk. Nagranie poniżej pokazuje jak ona wygląda 🙂
Oczywiście, jak pozostałe szczeliny, punktem rozpoznawczym jest brak śniegu w miejscu gdzie bucha ciepłe powietrze 🙂
Szczelina nr 3
Nie znajduje się przy żadnym ze znakowanych szlaków turystycznych chociaż z niebieskiego jest do niej całkiem blisko. Jej górne partie uległy zmianie poprzez zrobienie drogi i obecnie szczelina znajduje się prawie, że na drodze (albo pod drogą). jej lokalizacja znajduje się na mapie załączonej powyżej. Znajduje się w obniżeniu pomiędzy Lesistą Wielką a Stachoniem. jest najbardziej na północ wysunięta ze szczelin w tym rejonie.
Ze wspomnianej drogi rozpościerają się całkiem niezłe widoki (o ile nie ma zamieci śnieżnej :p)
4. SZCZELINA WIATROWA NA LESISTEJ MAŁEJ
Oznaczyłem ją na mapie numerkiem 4. Znajduje się na na żółtym szlaku niedaleko wierzchołka Lesistej Małej. W letni dzień można ją całkowicie ominąć bo wygląda jak zwykły wystający z gleby kawałek skały z niewielka szczeliną. Zimą uwagę może przyciągnąć brak śniegu w jej najbliższym sąsiedztwie oraz wydobywająca się ze szczeliny para wodna 🙂
Jest całkowicie bezpieczna!
Podejście do niej od strony Unisławia Śląskiego jest w końcowej fazie bardzo strome, zimą trzeba pomagać sobie rekami żeby się tam wdrapać. Trudniejszy odcinek zaczyna się od zejścia z wygodnej drogi leśnej na drabinkę (zdjęcie poniżej).
Łatwiej dostać się do niej z wypłaszczenia od strony Lesistej Wielkiej.
Jak się prezentuje widać na na nagraniu poniżej. Wybaczcie mi pomyłkę jaką na nim popełniłem – oczywiście chodzi o Lesistą Małą a nie Wielką 🙂
5. INNE SZCZELINY
Póki co mogę tylko napisać, że Lesista Wielka i Lesista Mała to nie jedyne szczyty, na których są szczeliny wiatrowe. Mam pewność co do działających szczelin jeszcze na co najmniej jednym szczycie oraz podejrzenia, że na jeszcze kolejnym takowe istnieją 🙂
Z pewnością jeszcze tej zimy, być może jeszcze w styczniu przygotuję materiał o innym sudeckim szczycie na którym są szczeliny wiatrowe! Bądźcie cierpliwi 🙂
6. POMNIK PRZYRODY
Ciekawostką mogą być cykliczne wycieczki z przewodnikiem jakie były organizowane zimą w te miejsce ponad 100 lat temu! Wtedy też szczeliny wiatrowe na Lesistej Wielkiej zostały objęte ochroną prawną, co były jednym z pierwszym z pierwszych przypadków chronienia przyrody w tamtych czasach.
Obecnie miejsce jest również objęte ochroną prawną i stanowi pomnik przyrody nieożywionej.
7. PODSUMOWANIE
Szczeliny wiatrowe to kolejny unikat Sudetów. Jeden z cudów natury jakie się tutaj znajdują. Należą jednak do atrakcji, które nie na każdym zrobią wrażenie, nie każdy bowiem przysiądzie na moment i zda sobie sprawę z ich niezwykłości – postara się zrozumieć procesy jakie mają miejsce w tych górach. Z tego te tytułu te geoatrakcje chociaż są bardzo unikatowe nie są oblegane przez tłumy turystów ani latem ani zimą.
Dzięki temu można się tu cieszyć spokojem i pięknem Natury!
Najlepsza porą by tu zawitać jest początek zimy! Pamiętajcie o tym! Możecie również odwiedzić ten szczyt podczas surowych mrozów i spróbować usłyszeć huki z wnętrza góry! Koniecznie dajcie znać czy udało się ją usłyszeć …
PS. Lesista Wielka i Lesista Mała to świetne miejsce na weekendowy, rodzinny wypad. Można zabrać narty, sanki, jabłuszka i udać się na szczyt podziwiać szczeliny a później zjechać na tym sprzęcie na sam dół. Od strony Unisławia Śląskiego, szlak żółty, jest poprowadzony szeroką i wygodną droga leśną, a w górnym odcinku można z niego zejść kontynuując trasę droga rowerową. Daje to prawie 4,5 km odcinek „trasy” zjazdowej na sanki czy narty biegowe (o łagodnym i ciągłym spadku terenu). Nie żebym nakłaniał do jeżdżenia po szlakach. Owszem, w Karkonoszach to może być niebezpieczne, ale tutaj nie ma prawie ludzi, a i nie ma takich zagrożeń 🙂
