Pomiędzy Karpaczem Górnym a Borowicami poprowadzono niegdyś linię telefoniczną, po której dziś zostały już tylko resztki. Sama droga również jest prawie nie do przebycia. Lokalsi nazywają do dziś „Drogą po Słupach”. Zaczyna się na Przełęczy pod Czołem, niedaleko dawnego schroniska Brotbaude, a dzisiejszego pensjonatu „Stokrotka”. To również ciekawy obiekt i przejrzymy mu uważniej w tym materiale. Na końcu wspomnianej drogi, przy pierwszych zabudowaniach Borowic znajduje się kilka starych, kamiennych drogowskazów. Na jednym jeszcze można odczytać napisy.
KARPACZ GÓRNY
Dziś to popularna część Karpacza i przewijają się przez nią tłumy bo w końcu to tu znajduje się Świątynia Wang czy szpecący krajobraz górskiej miejscowości moloch Gołębiewski. Ale aż do 1954 roku była to osobna wieś. Jej początki sięgają połowy XVII wieku, gdy w wyniku wojny trzydziestoletniej, osiedlili się tu się uciekinierzy zza gór – z Czech. Podobnie zresztą było w przypadku wielu innych miejscowościach w okolicy tj. Karpacz, Borowice, Przesieka, Zachełmie, Sosnówka czy Jagniątków. Wieś nazywana była Mostową Górą (niem. Brückenberg), a po II wojnie światowej Bierutowicami.
Najwyższe zabudowania sięgały dzisiejszą pętli autobusowej (a nawet jeszcze wyżej) na samej Przełęczy pod Czołem, skąd obecnie żółty szlak opuszcza zabudowania i wspina się lasem na Czoło. Ta część wsi nazywana była Nowymi Domkami (niem. Neuhäuser), co sugeruje, że zamieszkano ją nieco później niż jej dolną część.
SCHRONISKO BROTBAUDE
Już w 1668 roku funkcjonowała tu buda pasterska oferująca dodatkowo usługi noclegowe i żywieniowe nazywana Krebsbaude. Później nazwa zmieniła się na Brodbaude, a później ewoluowała do formy Brotbaude, (chociaż swojego czasu funkcjonowała również nazwa Brodt-baude).
Zastanawiałem się chwilę nad genezą tej ewolucji nazwy i być może jest ona powiązane z piecem chlebowym, który swojego czasu tu działał. Nazwa Brodbaude pochodzi najprawdopodobniej od nazwiska jednego z właścicieli, natomiast w późniejszym czasie, gdy już istniał tu piec chlebowy nazwę tą zmieniono (niem. brot – chleb) i powstała Brotbaude czyli Chlebowa Buda. Ale to tylko moje przypuszczenie. Mogło by tak być gdyby chleb spod schroniska był nadzwyczaj smaczny i sławny. Poniżej fotografia pieca z roku okołu 1930 (źródło: https://polska-org.pl/10083341,foto.html?idEntity=548021)
Co ciekawe, – ten obiekt wciąż istnieje, choć oczywiście w międzyczasie wielokrotnie go przebudowywano i dobudowywano do niego kolejne części. Ciężko stwierdzić ile z XVII-wiecznej budy ma dzisiejsza „Stokrotka” i czy w ogóle cokolwiek. Z pewnością jednak część tego pensjonatu pochodzi z I połowy XVIII wieku. Na starych pocztówkach zamieszczonych poniżej (z 1839 i 1850 roku) można zobaczyć niewielki budynek, z oknami na dachu, który stoi do dzisiaj. Co prawda w toku dziejów zmienił swoją formę, ale zmiany te są dość subtelne – np w dachu posiada obecnie nie 3 a 4 okna.
Poniższe pocztówki pochodzą ze strony www.polska-org.pl, a dokładniej stąd: https://polska-org.pl/548021,Karpacz,Osrodek_wypoczynkowy_Stokrotka.html
A tak wygląda Brotbaude współcześniej. Ten niższy budynek z prawej strony zdjęcia to właśnie stara buda służąca już wędrowcom co najmniej w I połowie XIX wieku (bo nie wiadomo jak wyglądała wcześniej).
W II połowie XIX wieku obiekt przechodzi remont i dodatkowo zostaje do niego dobudowana wielka drewniana część, która dziś stanowi część główną obiektu.
A wygląda ten współczesna Stokrotka. Porównajcie!
Pod koniec XIX wieku w tym miejscu przecinało się kilka ważnych szlaków pieszych. Przede wszystkim prowadziła tędy Śląska Droga do Czech – trakt znany od XII wieku! Z Karpacza dotrzeć tu można było konnym „omnibusem”. Szerszą drogę doprowadzono tu w 1867 roku, a w 1900 roku została ona przedłużona do Borowic. Ale zanim powstała, głównym połączeniem Karpacza z Borowicami była droga o której mowa w dalszej części artykułu.
Schronisko Brotbaude cieszyło się rozpoznawalnością w szerszym świecie. Świadczyć o tym mogą stare pocztówki, na którym obiekt ten znajduje się obok największych atrakcji w regionie tj Kościół Wang, Mały Staw, Wielki Staw, Pielgrzymy czy Strzecha Akademicka. Zamieszczam te pocztówki poniżej (źródło: https://polska-org.pl/548021,Karpacz,Osrodek_wypoczynkowy_Stokrotka.html
Dziś mało kto, spoglądając na Stokrotkę, rozumie jego historię, historię warto docenienia i przypominania.
DROGA PO SŁUPACH
Przez Karpacz Górny prowadziła niegdyś linia telefoniczna po której dziś ostały się tylko nieliczne elementy. Na odcinku 2 kilometrów przetrwały betonowe wzmocnienia słupów telefonicznych w ilości kilkunastu sztuk, a także mniej licznie drewniane słupy z metalowymi okuciami.
To właśnie od tych słupów drogę tą mieszkańcy nazywają „Drogą po Słupach” albo „Drogą Telefoniczną”. Mieszkańcy? W sumie to nieliczne jednostki, które mają świadomość jej istnienia.
Zaznaczyłem ją na poniższej mapie:
Kiedyś była ona wyłożona kamieniem – brukowcem.
Dziś jest ona w większości zapomniana i niewykorzystywana. Niektóre jej fragmenty porosły lasem i ciężko się przezeń przedostać. Droga schodzi z Przełęczy pod Czołem w kierunku północno-zachodnim, by z szerszej drogi leśnej odbić w lewo i zamienić się niebawem w wąską ścieżką, którą można dotrzeć do drogi asfaltowej prowadzącej do Borowic.
W kilku miejscach na tym odcinku można zauważyć metalowe elementy w podłożu – szyny i blachy. Nie mam pojęcia jak techniczne budowano linie telefoniczne, ale najprawdopodobniej to elementy służące w przeszłości linii telefonicznej.
Po kilkusetmetrowym, w miarę stromym odcinku, ścieżka dociera do szerszej drogi leśnej. Linia została poprowadzona właśnie po niej. Przechodziła przez most na niewielkim potoku i dalej wiodła w kierunku Borowic. Obecnie spory odcinek jest … torfowiskiem i ciężko go przejść suchą stopą (ewentualnie w suchych porach roku). Ostatnie słupy znajdują się niedaleko pierwszych zabudowań Borowic.
Tu też znajduje się bardzo ciekawy, stary drogowskaz!
STARY DROGOWSKAZ!
Starych, drogowskazów, podobnych do tego jest w rejonie Karkonoszy wiele. Zresztą również i w sąsiednich pasmach górskich można również jer odnaleźć. Powstawały najczęściej z inicjatywy Towarzystwa Karkonoskiego (niem. Riesengebirgsverain) w końcówce wieku XIX i lub na początku wieku kolejnego. W tym rejonie znajdują się aż 3 kamienne drogowskazy, ale tylko ten jeden pozwala się odczytać. Nazwy miejsc, do których drogę miały te drogowskazy wskazywać nie zostały wykute a jedynie wymalowane farbą. W przypadku 2 z 3 wspomnianych drogowskazów farba nie zachowała się i nie wiadomo co na nich było. Ten jeden jest zatem wyjątkowy. oznaczyłem go na załączonej mapie numerem 1.
Obecnie nie prowadzi przy nim żaden szlak turystyczny, tylko relikty starej drogi telefonicznej. Ciężko więc tu trafić przypadkiem. Stoi pod świerkami, po drugiej stronie potoku, który w tym miejscu jakby wyznaczał granicę zabudowań wsi Borowice.
Ktoś, jakiś czas temu, odmalował farbą nazwy miejsc wskazywanych przez drogowskaz. Gdyby nie ten zabieg, być może ten drogowskaz również by był niemy. Nazwy które można nim widnieją to:
Od góry (w nawiasie nazwy przetłumaczone na współczesne):
Brückenberg (Karpacz Górny)
Annakapelle (Kaplica św. Anny na Grabowcu)
Baberhäuser (Borowice)
Baberkretscham („Borowicka Karczma”)
Tumpsahbaude (schronisko w Borowicach)
Spindlerpass (Przełęcz Karkonoska)
Hain (Przesieka)
Do pierwszych dwóch lokacji drogowskaz kierował w lewo, do całej reszty w prawo.
NIEME DROGOWSKAZY
Pierwszy z nich (oznaczony numer 2.) stoi około 100 metrów od pierwszego, tuż za prowizorycznym mostkiem nad Jelenim Potokiem. W przeszłości za pewne również kierował do Karpacz i do kaplicy pod Grabowcem, ale niestety żadne ślady napisów się nie zachowały.
Drogowskaz nr. 3 znajduje się nieco dalej w kierunku północnym, około 500 metrów od opisywanego powyżej drogowskazu nr 2. Ten leży przy leśnej drodze, tuż za mostem.
Nie udało mi się na nim niczego odczytać. Podnieść go również nie sposób w pojedynkę, szczególnie mając moją wagę (:D). Tu trzeba by kilku chłopa by go postawić.
Obok znajduje się jeszcze wykuta w kamieniu data 1880 informującą o budowie w tym roku drogi łączącej Borowice z przysiółkiem Raszków. Data ta jest mniej więcej zbieżna z czasem powstania drogowskazów – droga powstała w 1880 roku, natomiast kilkanaście kilka lub kilkanaście lat później postawiono drogowskazy. Wszystko ze względu na znaczny rozwój turystyczny rejonu Karkonoszy i napływ ogromnych ilości turystów.
