Moje zamiłowanie do owadów już trwa wiele lat, choć nie poświęcam mu tyle uwagi ile bym chciał, ale za każdym razem obserwacje ciekawych gatunków dają mi mnóstwo satysfakcji. Kilka dni temu udało mi się zaobserwować jeden z rzadszych gatunków zamieszkujących w sudeckich lasach – węglarka leśnego.
CHRZĄSZCZE
W Polsce występuje niecałe 7000 gatunków chrząszczy. Niektóre są bardzo liczne i wręcz uważane za plagę, inne są bardzo rzadki i znane są ich obserwacje jedynie z kilku krajowych stanowisk. Im rzadszy gatunek tym większa satysfakcja z obserwacji, chociaż obserwacje i zrozumienie gatunków występujących pospolicie jest również wielką wartością. Zwłaszcza to drugie – to niezwykły świat, pełen niezwykłych adaptacji i niewiarygodnych zdolności.
Często nie udaje się mi identyfikacja gatunku. Dzieje się tak zwykle, gdy występuje wiele gatunków o zbliżonej morfologii, a różnice pomiędzy nimi są bardzo subtelne. Tak jest nie tylko z chrząszczami, ale również z innymi rzędami owadów, od muchówek po chociażby teoretycznie łatwe do rozróżnienia motyle.
KÓZKOWATE
To rodzina chrząszczy, które charakteryzują się smukłą, wydłużoną sylwetkę oraz długimi czułkami. Ta druga cecha znajduje odzwierciedlenie w ich anglojęzycznej nazwie – longhorn beetle co w dosłownym tłumaczeniu oznacza po prostu chrząszcze „długorożne”. W Polsce mamy prawie 200 gatunków zaliczanych do tej rodziny. Niektóre posiadają bardzo atrakcyjne i wręcz „tropikalne” ubarwienie. Niektóre są bardzo rzadkie jak np kozioróg dębosz czy nadobnica alpejska i zarazem są ściśle chronione.
ROPALOPUS
W obrębie tego rodzaju mamy niewiele gatunków, z czego większość występuje w Eurazji. W Polsce występuje jedynie 5 gatunków i wszystko są albo rzadkie albo bardzo rzadkie.
WĘGLAREK LEŚNY
Ropalopus femoratus
Ten gatunek jest stosunkowo częściej spotykany niż inne należące do rodzaju. Mimo wszystko jest obserwowany rzadko. Na portalu poświęconym bioróżnorodności https://baza.biomap.pl/pl/taxon/species-ropalopus_femoratus/default możemy wyczytać: „(…) W Polsce wykazywany z nielicznych stanowisk w różnych częściach kraju, spotykany na ogół rzadko i sporadycznie, przeważnie pojedynczo. Zasiedla tereny nizinne i przedgórza, gdzie odbywa rozwój w martwych cienkich pniach i gałęziach drzew liściastych, zwłaszcza dębów (…)”.
Faktycznie, wszystkie krajowe gatunki z tego rodzaju są przeważnie związane z dębami. Moja obserwacja na Pogórzu Kaczawskim również miała miejsce w dąbrowie. Larwy rozwijają się w pniach lub obumierających gałązkach dębów. Ich rozwój trwa na ogół 2 lata, choć w sprzyjających warunkach może się on skrócić do jednego sezonu.
2 z 5 gatunków posiadają czerwone uda, pozostałe są niemal całe czarne. Spośród tych 2 gatunków węglarek leśny różni się od podobnego ropalopus varini brakiem jasnych, błyszczących plamek na przedpleczu. Ale to subtelna różnica. Tym samym mam nadzieję, że moje oznaczenie jest prawidłowe.
Węglarek leśny jest chrząszczem, który notowany jest rzadko. Może mieć na to wpływ fakt, że dorosłe owady sporo czasu spędzają w koronach drzew. W jednej z dysertacji naukowych poświęconych kózkowatym gatunek ten został wymieniony w grupie tych, które można by notować częściej gdyby stosowano odpowiednie pułapki Moerickego zakładanymi wysoko w koronie drzewa.
SUDECKIE DĄBROWY
Omawiany gatunek jest zaliczany do ksylobiontów puszczańskich. Ksylobionty to grupa organizmów, która do życia i rozwoju potrzebuje drewna, natomiast ksylobionty puszczańskie wymagają do tego obecności okazałych, starych drzew i odpowiedniego mikroklimatu tworzonego przez zbiorowiska roślinne.
W niezbyt obszernych źródłach a propos tego gatunku wyczytałem, że przede wszystkim związany jest z reliktowymi dąbrowami. Reliktowe, to takie, które przetrwały zmiany klimatyczne i pamiętają okres ostatniego zlodowacenia (oczywiście ich przodkowie). W Polsce takie lasy praktycznie nie występują, choć można takie spotkać np w Wielkopolskim Parku Narodowym. Ale nie wiele informacji na ten temat udało mi się uzyskać. Na Pogórzu Kaczawskim nie występują reliktowe dąbrowy, ale obecność takich chrząszczy jak węglarek zdaje się wskazywać na wysoką wartość przyrodniczą zbiorowisk leśnych tam występujących. Pogórze Zachodniosudeckie, zarówno w części nazywanej Pogórzem Kaczawskim jak i na Pogórzu Wałbrzyskim charakteryzuje się stosunkowo rozległymi obszarami porośniętymi ciepłolubną dąbrową,
Rosnące tu dęby często posiadają niewielkie, poskręcane formy ze względu na egzystencję na stromych, skalnych zboczach.
