Dworski Las jest znaną lokacją w czeskich Karkonoszach, w ich wschodnich partiach – Rychorach. Skąd jednak pochodzi nazwa wie niewiele osób. Do jakiego dworu się odnosi? Odpowiedź na to pytanie w tym odcinku …
RYCHORY
To część czeskich partii Karkonoszy, na ich wschodnim krańcu, sięgające Žacléřa.
Można powiedzieć, że to przedłużenie Grzbietu Lasockiego. Polacy nie odwiedzają tych terenów zbyt często, chociaż część lubi się tutaj zapuścić ze względu na spokój jaki tutaj panuje. Jest tu schronisko górskie Rychorska Bouda (działające w sezonie) …
… oraz kilka knajp i restauracji rozrzuconych po stromych zboczach. Tereny z pewnością warte uwagi.
Częstym punktem odwiedzin Polaków jest Dvorský les – szczyt o wysokości 1036 m n. p. m. chociaż częściej określenie to używa się względem starego lasu rosnącego w szczytowych partiach tej góry.
Czesi określają go mianem „pralasu” (Rýchorský prales) czyli puszczą (Puszczą Rychorską). Ma on bardzo oryginalny wygląd – rosną tu powykręcane i pozrastane ze sobą buki.
Jest chętnie odwiedzany przez fotografów, szczególnie gdy występują mgły. Najcenniejszy obszar stanowi 1. strefę tutejszego parku narodowego.
Prowadzi przez niego szlak turystyczny oraz ścieżka edukacyjna. Ale nie dziś o samym lesie, skupmy się na sednie sprawy – na dworze!
DWORSKI LAS
Czesi posługują się formą „Dvorský les” a w naszym rozumieniu to nic innego jak dworski las. Studiując uważnie mapy terenowe można odnaleźć wiele terenów leśnych o tej nazwie. Ja odnalazłem na północy Czech, w samych Sudetach Środkowych co najmniej kilka. Inny dworski las znajduje się od opisywanego o około 6 km na wschód, niedaleko wsi Kralovec.(mapa poniżej)
Skąd te nazwy się wzięły? Większość, o ile nie wszystkie, od dworów do których ów tereny należały bądź przylegały. Mianem dworu określano w przeszłości m. in. budynek mieszkalny właściciela ziemskiego, często wraz z zabudowaniami gospodarczymi (to szerokie pojęcie o wielu znaczeniach). Zatem w przypadku Dworskiego Lasu również jakiś dwór musiał istnieć w jego pobliżu i to właśnie od niego ów las otrzymał tę nazwę. Istniał! Ba! istnieje do dzisiaj, chociaż jest w stanie bardzo ciężkim …
RYCHORSKI DWÓR – HISTORIA
Rýchorský Dvůr – to o nim mowa! Tak ten obiekt nazywany jest po czesku., chociaż aż do 1923 roku istniała jedynie niemieckojęzyczna nazwa Rehorner Vorwerk.
Pierwsza wzmianka o nim pochodzi sprzed prawie połowy tysiąca lat – z 1541 roku. Jego usytuowanie było strategiczne – wiodła tędy najkrótsza droga z okolic Zaclera w doliny w których funkcjonowały takie miejscowości jak Sklenářovicé i Albeřicé. Podczas wojny trzydziestoletniej (1. połowa XVII wieku) Rychory były wielokrotnie najeżdżane przez różne wojska w efekcie czego domostwa były plądrowane, palone a ludność cierpiała na głód i choroby. Wielu mieszkańców uciekło na Śląsk by znaleźć swobodę religijną, której tu brakowało. W tym czasie Rychory podlegały pod Staré Buky. Po wojnie wiele się zmieniło m.in. opuszczone majątki zostały przejmowane przez tych którzy przetrwali i zostali na miejscu. Tak też było w Rychorach gdzie do Rychorskiego Dworu przypisano sąsiednie grunty, wysoko położone pomiędzy lasami, co miało ułatwić gospodarowanie nimi. Niestety nie wiadomo jak wyglądał sam dwór – jedyne zdjęcie pochodzi z lat 30-tych XX wieku (poniżej).
Notatka z 1723 roku mówi o dwóch obiektach, wchodząc w skład „dworu” a przypuszcza się, że główny obiekt mógł być z muru pruskiego, do niego mogły być dobudowane stodoły i szopy. W tym czasie ilość mieszkańców tych obszarów wzrosła i to co należało do Rychorskiego Dworu zostało rozdzielone między młodych gospodarzy. Od końca XVIII wieku wiadomo, że we dworze zamieszkiwała rodzina, która posiadała 30 krów w oborze i zajmowała się również rolnictwem – spełniała tym samym wszystkie warunki, które pozwalają dziś określić ten obiekt jako horska bouda (górska chata/buda) , których na terenie Karkonoszy były wówczas setki. Ta jednak była najdalej na wschód wysuniętą „budą” w całym paśmie. Dwór splądrowali pruscy żołnieże poczas działań wojennych 1778 roku. Również podczas wony prusko-austriackiej z 1866 roku dwór ucierpiał.
Koniec XIX i początek XX wieku to rozwój turystyki w Rychorach a za jego sprawą również i Rychorski Dwór zaczął pełnić funkcje turystyczne. Od co najmniej lat 30-tych XX wieku właścicielem był Franz Zieris, który mieszkał we dworze wraz z kochanką i czwórką dzieci. W tym okresie w obiekt trafił piorun i właściciel musiał go odbudowywać. Obecne kamienne oprawy okienne pochodzą właśnie z tamtego czasu. Mieszkali tu aż do października 1946 roku gdy zmuszeni zostali do opuszczenia tego miejsca i wyjazdu do „nowych” Niemiec.
To był koniec świetności Rychorskiego Dworu. Nikt już w nim nie zamieszkał na stałe, chociaż czasami zatrzymywali się tam pracownicy „lasów państwowych”. W 1952 roku już wszystkie okna były powybijane. Ostatecznie, w 1959 r. Rychorski Dwór został zlikwidowany w ramach akcji wyburzania opuszczonych obiektów w obszarze Rychorów.
GDZIE TO JEST?
Zaznaczony jest na platformie mapy.cz oraz na części polskojęzycznych map.
Około 1,5 km na południowy-wschód od najwyższego punktu na szczycie, na zalesionych, umiarkowanie stromych zboczach. Nie prowadzi przez te miejsce żaden szlak turystyczny, chociaż niedaleko od niego prowadził kiedyś szlak koloru żółtego (w kilku miejscach ostały się jeszcze stare oznaczenia, na zdjęciu poniżej).
Niedaleko od ruin dawnego Rychorskiego Dworu znajduje się splot leśnych dróg wykorzystywanych obecnie do m.in. wywozu drzewa z lasu.
W ruinach dworu znajduje się tzw cache czyli skrytka, którą uczestnicy zabawy w geocaching lub opencaching mogą odnależć 🙂
Zachował się szkic Rychorskiego Dworu z 1841 roku na których obiekt znajduje się pośrodku łąk (obecnie w środku lasu).
OBECNIE
Obecnie to kompletna ruina, resztki obiektu …
Mury co prawda jeszcze wznoszą się miejscami na kilka metrów i wyznaczają obrys budynku, ale czas i las mocno odcisnęły już na nich swoje piętno.
W wielu miejscach widać już tylko nierówność terenu, którą stanowi zarośnięty gruz.
Wszystko porasta roślinność przez co można przejść obok i nie zauważyć tego obiektu.
