Pomiędzy Wojkowem (Kowary) a Gruszkowem w Rudawach Janowickich znajduje się niewielkie siodło pomiędzy szczytami. Miejsce to nazywa się Przełęczą pod Średnicą i niegdyś było popularnym miejscem widokowym na pasmo Karkonoszy. Znajduje się tu również sporych rozmiarów kamień z wyrytymi inskrypcjami w języku niemieckim. Przyjrzyjmy się uważniej historii tego miejsca.
RUDAWY JANOWICKIE …
Przełęcz pod Średnicą znajduje się w Rudawach Janowickich, nad dawną, sanatoryjną dzielnicą Kowar – Wojkowem. Znajduje się tu podleśny parking, skąd Głównym Szlakiem Sudeckim koloru czerwonego można zawędrować na najwyższy szczyt tego pasma – Skalnik.
Znajduje się na wysokości 595 m n. p. m. do 1945 roku określana była mianem „Hemmrich„.
Tak prezentowały się widoki z tego miejsca przed wiekiem, w latach 20-tych XX wieku.
źródło: www.polska-org.pl
HISTORYCZNIE
Przez przełęcz prowadził jeden ze szlaków turystycznych, którym spacerowali kuracjusze leczący się pobliskim sanatorium (w obecnych szpitalach Bukowiec i Wysoka Łąka). Patrząc na mapę, którą zamieściłem poniżej, ładnie widać, że nad zaznaczonymi niebieskimi kółkami obiektami sanatoryjnymi wiedzie obecnie szlak koloru czerwonego przez Diabelską Ambonę, która była wówczas pięknym punktem widokowym (dziś zarośnięty i zaniedbany). Podążając nim w kierunku wschodnim można było stosunkowo szybko osiągnąć Przełęcz pod Średnicą i pójść dalej przez Wilczysko aż na sam Skalnik.
Bardzo prawdopodobnym jest, że jeszcze przed powstaniem kowarskiego sanatorium (początek XX wieku) wędrowały tędy ważne osobistości ówczesnych czasów – właściciele i goście pobliskich pałaców. Na przełęczy krzyżowały się drogi, co widać na mapie z 1886 roku zamieszczonej poniżej.
KAMIEŃ NA PRZEŁĘCZY
Tuż przy drodze znajduje się sporej wielkości kamień z wyrytymi napisami i malunkami.
Niełatwo cokolwiek tu rozczytać, ale cierpliwe oko wypatrzy herb. To herb rodowy rodziny von Reuss, która to w przeszłości posiadała tereny poniżej przełęczy. Zamieszkiwali m.in. w pałacu Nowy Dwór w Kowarach (obecnie w rękach prywatnych), a w dolnych partiach Wojkowa, nieco w lesie, do dziś można podziwiać ich grobowce. Ale wpływy i włości tej rodziny były o wiele szersze w tym regionie. Z pewnością kojarzycie ruiny Zamku Księcia Henryka na Grodnej nad Marczycami/Sosnówką – to jest m.in. dzieło rodziny von Reuus. Posiadali wówczas rezydencję pałacową w Staniszowie Górnym …
Kamień stanął tu w 1826 roku jako kamień graniczny informujący, że tu zaczynają się dobra von Reuss’ów. Na kamieniu wyryto następujące napisy: „Forst-Guts-Bezirk Hohenwiese-Bärndorf Kr. Hirschberg Reg.- Bez.- Liegnitz„. W tłumaczeniu na język polski to odpowiednio: „rejon dóbr leśnych Wysoka Łąka – Gruszków, powiat jeleniogórski, rejencja legnicka„.
Jeszcze 20 lat temu napisy były bardziej czytelne.
Rok 1999 / źródło: www.polska-org.pl
Mimo, że droga przechodząca przez przełęcz była kilkukrotnie przebudowywana by stać się drogą asfaltową, to jednak kamień ma się dobrze. Został wmurowany w granitowy mur celem wyeksponowania.
Po drugiej stronie drogi znajduje się spory parking na około 20 samochodów osobowych.
OBECNIE
Nie widać prawie nic. Tzn. w kierunku Karkonoszy nic, bo teren jest całkowicie zalesiony, ale w kierunku północnym da się ponad drzewami coś dojrzeć. Ponad łąką i lasem można obecnie obserwować taką panoramę (zdjęcie poniżej). W centrum panoramy widać ledwo wystające ponad las „nałożone” na siebie szczyty Gór Sokolich – Sokolik i Krzyżną Górę. Za nimi malują się już Góry Kaczawskie …
W kierunku Karkonoszy widać tyle …
Prz przełęczy stoi kilka kamiennych słupków. Zdaje się, że niektóre stanowią pamiątkę po przechodzącej tędy linii energetycznej.
Widać ją na zdjęciu z czasów II wojny światowej.
źródło: www,polska-org.pl
Kilka metrów od drogi znajduje się zrobiona „na szybko” ławka, ale zdaje się, że dwa kamienie na których się trzyma są starsze i mogą pamiętać czasy świetności tego miejsca. Mogła tu stać ławka na której odpoczywali kuracjusze wędrujący w kierunku Wilczyska i Skalnika. Niegdyś mogli z niej podziwiać szeroką panoramę.
PS. Przez przełęcz prowadziła trasa przejazdu tegorocznej (tj 2023) edycji Tour de Pologne.
