10 km na północny-zachód od Ząbkowic Śląskich, w niewielkiej wsi Owiesno, znajdują się ruiny zamku. Obiekt jest inny niż wszystkie ponieważ wybudowano go prawie na prawie koła, co jest bardzo nietypowe dla obszarów zarówno Dolnego Śląska jak i w szerszych uwarunkowaniach geograficznych. Skąd się wziął? Kto go wybudował? Czy rzeczywiście byli to Templariusze? Jak wygląda obecnie? Ruszamy we Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie na Przedgórzu Sudeckim, do Owiesna …
WZGÓRZA NIEMCZAŃSKO-STRZELIŃSKIE
To część Pogórza Sudeckiego, obszaru, który już nie jest tak górzysty jak pasma górskie znajdują się na południe od tej jednostki geograficznej. Owiesno znajduje się na granicy Wzgórz Bielawskich i Wzgórz Niemczańskich. Żeby tu trafić wystarczy zlokalizować Bielawę lub Piławę Górną na mapach, z tych lokacji będzie już bardzo blisko …
OWIESNO
To niewielka wieś z długą historią sięgającą wieku XIII. Wg niektórych podań Istniał tu wówczas gród obronny na którym w wieku kolejnym – XIV – wybudowano zamek. Krążą również informacje jakoby gród znajdował się obok, w parku przy zamku/pałacu a jego ślady były widoczne jeszcze w wieku XIX i i on również był łączony z Templariuszami.
Źródła historyczne wymieniają ród von Pogarell (Pogorzelowie) jako budowniczych warowni oraz właścicieli wsi od końca XIV wieku.
Tablica ustawiona w centralnym miejscu wsi mówi, że wieś założyli Templariusze w wieku XIII. Co ciekawe, w kolejnym akapicie, pojawiają się już słowa „wg legendy”.
Z pewnością zamek był motorem rozwojowym najbliższej okolicy i samej osady. Po licznych przebudowach, które zmieniły go na rezydencję pałacową, a w sumie to w założenie pałacowo-folwarczne, miejscowość posiadała również znaczenie turystyczne.
W dobie rozwoju turystyki, od wieku XIX, istniały tu restauracje i gospody. Ich przedstawienia znajdują się m. in. na starych pocztówkach (w niebieskim kółku zamek-pałac w Owieśnie).
Źródło:https://polska-org.pl/8262565,foto.html?idEntity=511720
HISTORIA OKRĄGŁEGO ZAMKU
Wybudowano go w XIV wieku (czyli błędnie opowiadam na nagraniu, wybaczcie!). Inicjatorem był Zygmunt ze śląskiego rodu Pogorzelów (Siegemund von Pogrella), ówczesny starosta księstwa świdnicko-jaworskiego. Prace trwały od 1385 do 1417 roku. Wzniesiono go na planie zbliżonym do koło o średnicy około 30 metrów. Widać to jak na dłoni na mapach lidarowych zamieszczonych poniżej.
TEMPLARIUSZE?
Nie istnieją źródła mówiące o templariuszach, którzy by wybudowali ten zamek ani wybudowali tu gród. W rzeczywistości, oryginalny kształt w formie okręgu, był motorem powstawania zmyślonych historii o Templariuszach. Na to, że gród obronny w tym miejscu, również wznieśli Templariusze, również nie ma żadnych świadectw. Co ciekawe, wiek XIX to wiek gdy poszczególne narody, w tym Niemcy, romantycznie tworzyły (a w zasadzie wymyślały) historie o swoich korzeniach sięgających … im dawniejszych czasów tym lepiej. Często tworzono również historie, które miały zwiększyć tajemniczość danego miejsca czy obiektu. W tym czasie powstały też legendy, które mówiły o tym, że zamek ma połączenie podziemnym tunelem z kościołem we wsi a nawet z twierdzą w Srebrnej Górze. Widzimy więc, że są one mocno niewiarygodne. W źródłach, które przeglądałem najwcześniejsze informacje łączące Owiesno z Templariuszami pojawiają się dopiero w XIX wieku, nic wcześniej na temat Templariuszy w Owieśnie nie wiadomo.
Wiadomo, że obiekt murowany powstał w tym miejscu pod koniec wieku XIV, a zakon Templariuszy został rozwiązany w 1307 roku. Tak więc również chronologia faktów nie przemawia za tym by móc łączyć obiekt z tym zakonem. Wcześniej istniała w tym miejscu jakaś rezydencja rycerska, ale była ona najpewniej drewniana (już komes Jarosław Pogorzel w 1290 pisał się „z Owiesna” więc musiał mieć jakąś siedzibę). Widzimy więc, że wcześniejszy zamek, w formie drewnianej raczej nie był okrągły, to po pierwsze, a po drugie kto inny był „panem na zamku”. Brak miejsca dla Temlapariuszy!
Jeśli ktoś posiada informacje starsze niże XIX prosiłbym o wiadomość lub komentarz – będę wdzięczny.
Oczywiście, mam świadomość, że rzeczy niepoświadczone w źródłach również mają miejsce, ale w tym przypadku nie ma powodów by twierdzić, że historia się myli. Oczywiście zawsze istnieje cień szansy, że pewne wydarzenia miały miejsce.
HISTORIA OKRĄGŁEGO ZAMKU CD.
Ale wróćmy do Pogorzelów. Byli właścicielami wsi i zamku do XVI wieku. Później panowali tu również przedstawiciele innych rodów m. in. von Bock a później von Heide. Istotnym był rok 1797 gdy Sophie von Heide wyszła za mąż za Christiana Friedricha von Seidlitza i w rękach von Seidlitzów dobra te były aż do końca drugiej wojny światowej. Czasami nazywano przez to ten obiekt „Pałacem von Seidlitzów”, zdarza się to również i obecnie. Na ścianach zabudowań sąsiadujących z zamkiem, które w przeszłości wchodziły w skład założenia pałacowo-folwarcznego możemy znaleźć wmurowane płyty mówiące o rodach von Seidlitz i von Heide. Znajdują się tu również ich kartusze herbowe (na zdjęciach nieco poniżej)
Od wieku XVII do końca wieku XIX obiekt ulegał wielu przebudowom. Zmienił się wówczas charakter obiektu, który z warowni obronnej stał się pałacem. Do dziś ostało się po nim wiele barokowych elementów i pamiątek.
Zmienił się wówczas cały obszar, powstało wiele obiektów tj np. oficyny pałacowe, dom ogrodnika, folwark czy ogród z alejami starych drzew oraz stawy.
Jeszcze na początku lat 60-tych XX wieku obiekt wyglądał „kompletnie”, chociaż w 1964 roku runęła wieża. Później pojawili się liczni szabrownicy i co po cenniejsze elementy zaczęły znikać.
OBECNIE
Obiekt jest trwałą ruiną, która z roku na rok jest w gorszym stanie. Jeszcze w latach 50-tych XX wieku zamek-pałac był w świetnej kondycji fizycznej, ale od tamtej pory zaczął się jego systematyczny upadek. W tym czasie był tu PGR.
Jak wygląda w 2021 roku najlepiej pokazuje nagranie zamieszczone poniżej:
Od roku 2003 (mnij-więcej) trwały na zamku kilkuletnie prace oczyszczania fosy oraz korony wału, a także pracowano nad odgruzowaniem terenu i wycinaniem krzaków, drzew itd. Obecnie obiekt znów jest dość mocno zarośnięty.
Ciężko zmierzyć głębokość fosy ze względu na trawę, którą w niej rośnie.
Mury są porośnięte pnączami i prawie niewidoczne, podobnie jak mosty prowadzące do środku obiektu.
Jeszcze w XX wieku odbywały się na nim turnieje rycerskie! A jak to wyglądało można zobaczyć na fotografiach, chociażby tych, które znajdują się na tablicach przy bramie wjazdowej.
Od 2001 zamkiem opiekuje się Fundacja Chudów. Wspomniane prace były wykonywane właśnie z ich inicjatywy.
Dobrze obrazuje stan obiektu zdjęcie wykonane z drona:
Źródło: http://gory-sowie.pl/mobile/zamki-i-twierdze/zamek-owiesno
A tak wygląda cały obszar z satelitarnych map google.
PARK
Do dziś niewiele się ostało po dawnej świetności przypałacowego ogrodu zaledwie kilka starych drzew z których niektóre jeszcze próbują wskazywać przebieg dawnych alej spacerowych. Oprócz nich stary kamień opowiadający historię dawnych właścicieli.
W przeszłości znajdowała się w nim piękna drewniana kolumnada.
Źródło: https://polska-org.pl/5234502,foto.html?idEntity=511720
DOM OGRODNIKA
To XVIII-wieczny obiekt o konstrukcji szkieletowej, szachulcowej. Obecnie jest nieużytkowany i nie prezentuje się już jak kiedyś.
OFICYNY PAŁACOWE
Obecnie są zamieszkane. Obok nich stoi piękna, stara lipa.
BRAMA WJAZDOWA
To chyba najbardziej reprezentatywna obecnie część historii założenia zamkowego (a późniejszego pałacowo-folwarcznego). Zdobią ją piaskowcowe rzeźby, a przez nią prowadzi droga wyłożona kamieniami. Wygląda jakby była remontowana w niedawnych czasach.
WSTĘP WZBRONIONY!
Autor nie zachęca, a wręcz odradza zwiedzanie tego obiektu. Tablice umieszczone nad wejściem mówią o możliwości zawalenia! Uważajcie …
SZLAKI PIESZE
Obok zamku przebiega kilka szlaków turystycznych.
TELEWIZJA SUDECKA
Na łamach tego medium internetowego można zobaczyć również świetny materiał filmowy Zamku Owiesno.
GALERIA
